Dialektologie
Dialektologie (vanaf Antieke Grieks διάλεκτος, dialektos, "praat, dialek"; en -λογία, -logie) is die wetenskaplike studie van linguistiese dialek, ʼn onderafdeling van sosiolinguistiek. Dit behels die studie in variasies in taal vernaam gegrond op geografiese verspreiding en die se verwante kenmerke. Dialektologie behandel onder andere onderwerpe soos uiteenloping van twee plaaslike dialekte vanuit ʼn gemene voorganger en sinchroniese variasie.
Dialektologie is fundamenteel gemoeid met grammatikale, leksikale en fonologiese kenmerke ooreenstemmend met streeksgebiede. Hiervolgens bemoei dit homself algemeen met bevolkings wat al vele generasies in spesifieke gebiede bly, maar ook migrerende groepe wat hulle tale na nuwe gebiede bring (sien taalkontak).
Algemeen bestudeerde konsepte in dialektologie sluit in die probleem rondom wedersydse verstaanbaarheid met die vaspen van tale en dialekte; gevalle van diglossie, waar twee dialekte gebruik word in verskillende rolle; dialekkontinuum insluitend ʼn aantal gedeeltelik wedersyds verstaanbare dialekte; en plurisentrisme, waar wat hoofsaaklik ʼn enkele genetiese taal is, bestaan uit twee of meer standaard variasies.
Hans Kurath en William Labov is van die vernaamste navorsers in die studieveld.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]In Engeland is kommentaar oor die verskillende dialekte opgeteken in twaalfde-eeuse bronne, en is ʼn hele aantal dialekwoordelyste (gefokus op woordeskat) in die 19de eeu gepubliseer.[1] Filoloë bestudeer ook dialekte aangesien dit die vroeëre vorms van woorde bewaar.[1]
Die eerste vergelykende dialekstudie in Duitsland onderneem was Die dialekte van Bavaria deur Johann Andreas Schmeller, wat ʼn linguistiese atlas ingesluit het.[1] In 1876 pos Georg Wenker vraelyste dwarsoor Noordelike Duitsland. Die vraelyste bevat ʼn lys sinne geskryf in Standaard Duits en is dan getranskribeer in die plaaslike dialek om die dialektiese verskille uit te lig. Baie ander studies het hieruit voortgespruit en dialekstudies is in die daaropvolgende eeu dwarsoor die wêreld uitgevoer. Joseph Wright reik die English Dialect Dictionary, bestaande uit ses volumes, in 1905 uit.
Tradisionele studies in dialektologie is algemeen daarop gemik om dialekkaarte te lewer, waar denkbeeldige lyne oor ʼn kaart getrek is om verskillende dialekgebiede aan te toon. Die beweging weg van tradisionele taalstudiemetodes het tot gevolg gehad dat taalkundiges meer gemoeid geraak het met sosiale faktore. Dialektoloë begin hierna om sosiale sowel as streekvariasie te ontleed. Die Linguistic Atlas of the United States (1930's) is een van die eerste dialekstudies wat sosiale faktore in ag geneem het.
In die 1950's het die Universiteit van Leeds die Survey of English Dialects onderneem, wat vernaam gefokus het op plattelandse taalgebruik in Engeland en oostelike dele van Wallis.
Die verskuiwing in fokus het die geboorte van Sosiolinguistiek tot gevolg gehad, wat ʼn mengsel is van dialektologie en sosiale wetenskappe. Graham Shorrocks het egter betoog dat daar nog altyd ʼn sosiologiese element betrokke is by dialektologie, en dat baie van die gevolgtrekkings van sosiolinguiste (bv. die verhouding met geslag, klas en ouderdom) in vroeëre werke van tradisionele dialektoloë gevind kan word.[2]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Petyt, K. M. (1980). The Study of Dialect: An Introduction to Dialectology. The language library. London: A. Deutsch.
- ↑ Shorrocks, Graham (1998). A Grammar of the Dialect of the Bolton Area. Pt. 1: Introduction; phonology. Bamberger Beiträge zur englischen Sprachwissenschaft; Bd. 41. Frankfurt am Main: Peter Lang. pp. 41–46. ISBN 3-631-33066-9.
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
