Gaan na inhoud

Gewetensbeswaarde

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

'n Gewetensbeswaarde of diensweieraar is 'n "individu wat die reg opeis om te weier om militêre diens te doen"[1] op grond van sy of haar vryheid van denke, gewete of godsdiens.[2]

In party lande word gewetensbeswaardes toegedeel vir alternatiewe burgerlike diens as 'n plaasvervanger vir diensplig of militêre diens. Party gewetensbeswaardes beskou hulself as pasifiste, nie-intervensioniste, nie-weerstandbieders, nie-aggressiewes of antimilitariste.

Op 8 Maart 1995 het die Verenigde Nasies se Menseregtekommissie in resolusie 1995/83 verklaar: "Mense wat militêre diens doen mag nie uitgesluit wees van die reg om gewetensbeswaar teen militêre diens aan te teken nie.[3] Dit is in 1998 herbevestig toe resolusie 1998/77 verklaar het dat " 'n persoon gewetensbesware kan ontwikkel terwyl hy of sy militêre diensplig verrig".[4][5][6][7] 'n Aantal organisasies oor die wêreld heen vier dié beginsel op 15 Mei as Internasionale Gewetensbeswaardesdag.[8]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Baie gewetensbeswaardes is al tereg gestel, in die tronk gesit en op ander maniere gestraf wanneer hulle oortuigings gelei het tot optrede wat met hul gemeenskap se regstelsel of die regering gebots het. Die regsdefinisie en status van gewetensbeswaar wissel oor die jare en verskil van land tot land. Godsdienstige geloof was 'n beginpunt in baie lande om gewetensbeswaardestatus wetlik toe te ken.

Die eerste opgetekende gewetensbeswaarde was Maximilianus, wat in die jaar 295 vir diensplig in die Romeinse weermag opgeroep is, maar "het aan die prokonsul in Numidië gesê dat hy weens godsdienstige oortuigings nie in die leër kan diens doen nie". Hy is daarvoor tereggestel en is later heilig verklaar as sint Maximilian.[9]

'n Vroeë erkenning van gewetensbeswaar is deur William die Stille gegun aan die Hollandse Mennonietes in 1575. Hulle kon militêre diens weier in ruil vir monetêre betaling.[10]

Formele wetgewing om beswaarmakers daarvan vry te stel om te veg is in die middel 18de eeu in Brittanje toegestaan na probleme om Kwakers te dwing om militêre diens te doen. In 1757, toe die eerste pogings aangewend is om 'n Britse burgermag as 'n professionele nasionale militêre reserwemag op die been te bring, het 'n bepaling in die Burgermaglotingwet Kwakers in staat gestel om vrygestel te word van militêre diensplig.[11]

In die Verenigde State was gewetensbeswaar vanaf die stigting van die land toegelaat, hoewel die regulasies oorgelaat is aan die individuele state voordat met diensplig begin is.

Internasionale wet

[wysig | wysig bron]

Universele Verklaring van Menseregte

[wysig | wysig bron]

In 1948 is die kwessie van "gewete" deur die Verenigde Nasies se Algemene Vergadering in artikel 18 van die Universele Verklaring van Menseregte behandel:

"Nie elke oortuiging, hoe opreg dit ook al is, sal beskou word as voldoende rede om op vlugtelingstatus aan te dring nadat iemand gedros of nie vir diensplig opgedaag het nie. Dit is nie genoeg dat 'n persoon 'n meningsverskil met sy regering het oor die politieke regverdiging van 'n bepaalde militêre optrede nie. As die soort militêre aksie waarvan die persoon hom wil distansieer ook deur die internasionale gemeenskap veroordeel word as teenstrydig met die basiese reëls van menslike gedrag, kan straf vir dienspligweiering op sigself beskou word as vervolging."

Die proklamasie is op 10 Desember 1948 deur die Algemene Vergadering aanvaar met 'n stemming van 48 ten gunste, 0 daarteen en 8 wat buite stemming gebly het.[12]

"Ek het geen rusie met die Viëtnamese nie... Hulle het my nooit nigger genoem nie." – Muhammad Ali, 1966

In 1974 het die assistent-sekretaris-generaal van die Verenigde Nasies, Sean MacBride, in sy Nobel-lesing gesê: "By die regte wat vasgelê is in die Universele Verklaring van Menseregte kan mens nog een ding heel toepaslik byvoeg. Dit is: "Die reg om te weier om dood te maak."[13]

In 2006 het die Verenigde Nasies se Menseregtekommissie vir die eerste 'n reg tot gewetensbeswaar onder artikel 18 aanvaar, maar nie eenparig nie.[14]

In 1998 het die Menseregtekommissie 'n vorige verklaring herhaal en bygevoeg: "Lande moet... hulle daarvan weerhou om gewetensbeswaardes te onderwerp aan herhaalde straf vir die weiering om militêre diens te doen."[15] Dit moedig ook lande aan "om te oorweeg om asiel te bied aan gewetensbeswaardes wat genoop voel om hul land van oorsprong te verlaat omdat hulle bang is vir vervolging weens hulle weiering om militêre diens te verrig".[4]

Godsdienstige redes

[wysig | wysig bron]

Daar is gevalle van optrede wat beskou kan word as godsdienstig gemotiveerde gewetensbeswaar in die geskiedenis lank voor die moderne tyd. Byvoorbeeld, die Middeleeuse Orkneyinga Saga maak melding daarvan dat Magnus Erlendsson, die hertog van Orkney – die toekomstige sint Magnus – 'n reputasie gehad het vir godsdienstigheid en saggeaardheid, en vanweë sy godsdienstige oortuigings geweier het om te veg in 'n strooptog op Wikings in Anglesey, Wallis, en het pleks daarvan op sy skip gebly en psalms gesing.

Die redes om te weier om militêre diens te doen wissel. Baie gewetensbeswaardes gee godsdienstige redes. Die Unitariërs maak beswaar teen oorlog in hul sesde beginsel: "Die doel van 'n wêreldgemeenskap met vrede, vryheid en geregtigheid vir almal". Lede van die Historiese Vredeskerke soos die Kwakers, Mennonietes, Amish, Ou-orde-Mennonietes, Konserwatiewe Mennonietes en Kerk van die Broeders maak beswaar teen oorlog vanweë die oortuiging dat die Christelike lewe onversoenbaar is met militêre dade, omdat Christus gelas het dat sy volgelinge hul vyande moet liefhê en weier om geweld te pleeg. Sedert die Amerikaanse Burgeroorlog is dit bekend dat Sewendedag Adventiste nievegters is. Hulle het in hospitale gewerk of mediese hulp gegee eerder as om gevegstake te verrig, en die kerk volstaan by die niegevegstandpunt.[16]

Baie Sewendedag Adventiste het geweier om by die weermag aan te sluit, maar het deelgeneem as hospitaalsoldate, ambulansbestuurders, ens. Tydens die Tweede Wêreldoorlog in Duitsland is baie SDA-gewetensbeswaardes na konsentrasiekampe of sielsiekinrigtings gestuur; sommige is tereggestel. Party Sewendedag Adventiste was vrywilligers vir die Amerikaanse weermag se Operasie Witjas, waar hulle deelgeneem het aan navorsing. Die Sewendedag Adventiste Kerk het hulle "gewetensdeelnemers" (conscientious participants) genoem, omdat hulle gewillig was om hul lewens in potensieel dodelike navorsing te waag. Meer as 2,200 Sewendedag Adventiste het vrywillig deelgeneem aan eksperimente wat verskeie aansteeklikhede behels het van die 1950's tot die 1970's in Fort Detrick, MD.[17]

Geseënd is die vredemakers (1917) deur George Bellows.

In die vroeë Christelike Kerk het volgelinge van Christus geweier om die wapen op te neem.

Nadat die Romeinse Ryk amptelike die Christelike godsdiens aanvaar het, is die Regverdige Oorlog-teologie ontwikkel om oorlogvoering met die Christelike geloof in ooreenstemming te bring. Nadat Theodosius I die Christelike geloof 'n amptelike godsdiens van die Ryk gemaak het, het die Regverdige Oorlog-teologie mettertyd ontwikkel as die amptelike standpunt van die Westelike Kerk. In die 11de eeu was daar 'n opinieskuif in die Latyns-Christelike tradisie met die kruistogte, wat die idee en aanvaarbaarheid van 'n Heilige Oorlog gevestig het. Beswaarmakers het die minderheid geword. Sommige teoloë beskou die Konstantynse oorgang en die verlies van Christelike pasifisme as 'n agteruitgang van die kerk.

Ben Salmon was 'n Katolieke gewetensbeswaarde gedurende die Eerste Wêreldoorlog en 'n uitgesproke kritikus van die Geregverdigde Oorlog-teologie. Die Katolieke Kerk het hom veroordeel en The New York Times het hom gebrandmerk as "spioenasie-verdagte". Die Amerikaanse leër, waarby hy nooit aangesluit het nie, het hom aangekla van drostery en dat hy propaganda versprei, en hom tot die dood veroordeel, wat later verander is na 25 jaar harde arbeid.[18]

Vanweë hul gewetensbeswaar teen deelname aan militêre diens, gewapen of andersins, is Jehovagetuie dikwels deur tronkstraf of ander straf in die gestaar. In Griekeland, byvoorbeeld, voor die ingebruikneem van alternatiewe burgerdiens in 1997, is honderde Jehovagetuies toegesluit, party tot drie jaar of langer omdat hulle geweier het om diensplig te doen.

In Armenië is jong Jehovagetuies opgesluit oor hul gewetensbeswaar teen militêre diens; dit is in November 2013 beëindig.[19] Die regering van Suid-Korea het ook honderde in die tronk gesit weens hul diensweiering. In Switserland is bykans alle Jehovagetuies vrygestel van diensplig.

Vir gelowiges van Indiese godsdienste kan die teenstand teen oorlog gegrond wees op die algemene idee van ahimsa, niegeweld, of deur die uitdruklike verbod op geweld in hul godsdiens. Vir Boeddhiste is een van die vyf leringe "Ek aanvaar die lering om my daarvan te weerhou om lewende wesens dood te maak", wat duidelik teen oorlogvoering is. Die 14de Dalai Lama het gesê: "Oorlog moet verban word na die asblik van die geskiedenis." Aan die ander kant is baie Boeddhistiese sektes, veral in Japan, deeglik gemilitariseerde krygermonnike (yamabushi of sōhei) wat aan die burgeroorloë deelneem.

Alternatiewe vir gewetensbeswaardes

[wysig | wysig bron]

Party gewetensbeswaardes is onwillig om in enige hoedanigheid in die weermag te dien, terwyl ander nie-strydende rolle aanvaar. Hoewel gewetensbeswaar gewoonlik die weiering behels om met militêre organisasies saam te werk, as 'n vegter in 'n oorlog of in enige ondersteunende rol, staan party mense kompromitterende vorme van gewetensbeswaar voor. Een so 'n vorm is om 'n nie-strydende rol tydens diensplig te aanvaar. Alternatiewe vir militêre of burgerlike diens is onder meer tronkstraf of ander straf, om valslik te beweer jy is ongeskik vir militêre diens weens 'n allergie of hartkwaal, deur diensplig te vermy tot op die maksimum ouderdom, of om te vlug na 'n land waar hulle nie mense uitlewer wat militêre diens probeer ontduik nie.

Ten spyte van die feit dat internasionale instellings soos die Verenigde Nasies en die Europese Raad gewetensbeswaar as 'n mensereg beskou en bevorder,[20] het dit steeds nie 'n wetlike basis in die meeste lande nie. Onder die sowat 100 lande wat diensplig het, het net sowat 30 lande wetlike bepalings, waarvan 25 in Europa is.

In Europa hou die meeste lande met diensplig deesdae by internasionale riglyne vir gewetensbeswaarwetgewing (behalwe Griekeland, Siprus, Turkye, Finland en Rusland). In baie lande buite Europa, veral in lande met gewapende konflik, soos in die Demokratiese Republiek van die Kongo, word gewetensbeswaardes swaar gestraf.

Die aantal gewetensbeswaardes het in sekere lande heelwat toegeneem, soos in Duitsland, waar gewetensbeswaarmaak 'n grondwetlike reg is, en waar die persentasie gewetensbeswaardes onder oproepbare mans van 1% tot meer as 50% in 2003 gestyg het.

Diensweiering in Suid-Afrika

[wysig | wysig bron]

Gedurende die 1980's het honderde[21] Suid-Afrikaanse wit mans militêre diensplig geweier of beswaar gemaak daarteen om opgeroep te word vir diensplig in die Suid-Afrikaanse Weermag. Sommiges het bloot gedros, of aangesluit by organisasies soos die End Conscription Campaign, 'n anti-oorlogbeweging wat in 1988 verban is, terwyl ander uit die land gevlug het en aangesluit het by die Komitee vir Suid-Afrikaanse Oorlogsweerstand. Die meeste het in 'n staat van binnelandse ballingskap geleef en is gedwing om ondergronds te leef binne die grense van die land totdat 'n moratorium in 1993 verklaar is. Weerstand teen die Angola-oorlog, "Suid-Afrika se Viëtnam", was volop op Engelstalige kampusse, en later het die oorlog in die townships die fokus van hierdie groepe geword.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ On July 30, 2001, explicit clarification of the International Covenant on Civil and Political Rights Article 18 was made in the United Nations Human Rights Committee general comment 22, Para. 11: "Special Rapporteur on freedom of religion or belief. Framework for communications. Conscientious Objection" (in Engels). Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Januarie 2020. Besoek op 7 Mei 2012.
  2. ↑ "International Covenant on Civil and Political Rights; of the United Nations High Commissioner for Human Rights". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020. Besoek op 15 Mei 2008.
  3. ↑ UN Commission on Human Rights (8 Maart 1995). "UN Commission on Human Rights, Conscientious objection to military service., 8 March 1995, E/CN.4/RES/1995/83 (See point #2)" (in Engels). UN Commission on Human Rights. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Mei 2019. Besoek op 2 Desember 2009.
  4. ↑ 4,0 4,1 United Nations High Commissioner for Human Rights (22 April 1998). "Conscientious objection to military service; Commission on Human Rights resolution 1998/77; see preamble "Aware..."" (in Engels). United Nations High Commissioner for Human Rights. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 November 2018. Besoek op 8 Desember 2009.
  5. ↑ "Conscientious objection to military service; E/CN.4/RES/1998/77; See introductory paragraph". UN Commission on Human Rights. 22 April 1998. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 April 2011. Besoek op 9 Desember 2009.
  6. ↑ "Conscientious objection to military service, Commission on Human Rights resolution 1998/77, Navigation to document: press "next" four times, see bottom listing, and at the right choose letter for language ("E" for English) Document: CHR 54th 4/22/1998E/CN.4/RES/1998/77". United Nations Human Rights, Office of the High Commissioner for Human Rights. 1998. Besoek op 24 April 2008.
  7. ↑ D. CHRISTOPHER DECKER; AND LUCIA FRESA (29 Maart 2001). "THE STATUS OF CONSCIENTIOUS OBJECTION UNDER ARTICLE 4 OF THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS, 33 N.Y.U. J. INT'L L. & POL. 379 (2000); See pages 412–424, (or PDF pages 34–36)" (PDF). New York University School of Law, Issues – Volume 33. Besoek op 2 Desember 2009.
  8. ↑ "Campaigns: International Day on Conscientious Objection" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 April 2017. Besoek op 10 Mei 2014.
  9. ↑ The Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (2012). "Conscientious objection to military service" (PDF).
  10. ↑ Robert Paul Churchill, "Conscientious Objection", in Donald K. Wells, An Encyclopedia of War and Ethics.
  11. ↑ "Conscientious Objection" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Oktober 2019. Besoek op 21 Mei 2017.
  12. ↑ See http://www.unac.org/rights/question.html Geargiveer 12 September 2012 op Wayback Machine under "Who are the signatories of the Declaration?"
  13. ↑ "The Imperatives of Survival" (in Engels). Nobel Foundation. 1974. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Maart 2018. Besoek op 30 April 2008.
  14. ↑ HRC views in case Yoon and Choi v.
  15. ↑ "Conscientious objection to military service; E/CN.4/RES/1998/77; See Point #5" (in Engels). UN Commission on Human Rights. 22 April 1998. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Oktober 2012. Besoek op 9 Desember 2009.
  16. ↑ http://www.sidadventist.org/lead/index.php/resources/essent/89-leadership[dooie skakel]
  17. ↑ "The Seventh-day Adventist Church: Controversies, books and other resources",religioustolerance.org,Ontario Consultants on Religious Tolerance.
  18. ↑ Staff of the Catholic Peace Fellowship (2007). "The Life and Witness of Ben Salmon". Sign of Peace. 6.1 (Spring 2007).
  19. ↑ Armenia Releases All Imprisoned Jehovah's Witnesses.
  20. ↑ D. CHRISTOPHER DECKER; AND LUCIA FRESA (29 Maart 2001). "THE STATUS OF CONSCIENTIOUS OBJECTION UNDER ARTICLE 4 OF THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS, 33 N.Y.U. J. INT'L L. & POL. 379 (2000)" (PDF). New York University School of Law, Issues – Volume 33. Besoek op 2 Desember 2009.
  21. ↑ The National Registry of Conscientious Objectors launched in 1989, listed some 700 plus objectors for that year alone.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Gewetensbeswaarde&oldid=2448124"