Wys bron van Tale in Suid-Afrika

[[Lêer:Stellenbosch Magistrate's Office (entrance).JPG|duimnael|Drietalige regeringsgebou-teken in [[Afrikaans]], [[Engels]] en [[Xhosa]] in [[Stellenbosch]]]]

Daar word vele '''tale in Suid-Afrika''' gepraat. Daar is twaalf [[Amptelike taal|amptelike tale]] benewens nieamptelike tale en die tale van immigrante en asielsoekers. Dit maak [[Suid-Afrika]] die land ter wêreld met die naasmeeste amptelike tale ná [[Indië]]. Terwyl Indië voorkeur gee aan [[Engels]] en [[Hindi]], is al twaalf amptelike tale volgens die [[Grondwet van Suid-Afrika]] gelykwaardig. Twee van die amptelike tale ([[Afrikaans]] en Engels) is van [[Germaanse tale|Germaanse]] oorsprong, terwyl nege ander deel vorm van die [[Bantoetale|Bantoetaalfamilie]]. Die twaalfde amptelike taal is die [[Suid-Afrikaanse Gebaretaal|gebaretaal]].

== Amptelike tale ==
{{Dubbelbeeld|regs|South Africa 2011 Nguni speakers proportion map.svg|220|South Africa 2011 Nguni speakers density map.svg|220|Suid-Afrikaanse distrikte met 'n meerderheid van sprekers van [[Nguni-taalfamilie|Nguni-tale]] as eerste taal:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#EDF8E9|0–20%}}
{{sleutel|#BAE4B3|20–40%}}
{{sleutel|#74C476|40–60%}}
{{sleutel|#31A354|60–80%}}
{{sleutel|#006D2C|80–100%}}}}|Geografiese verspreiding van Nguni-tale in Suid-Afrika ná bevolkingsdigtheid per vierkante km:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#ffffcc|<1/km²}}
{{sleutel|#ffeda0|1–3/km²}}
{{sleutel|#fed976|3–10/km²}}
{{sleutel|#feb24c|10–30/km²}}
{{sleutel|#fd8d3c|30–100/km²}}
{{sleutel|#fc4e2a|100–300/km²}}
{{sleutel|#e31a1c|300–1000/km²}}
{{sleutel|#bc0026|1000–3000/km²}}
{{sleutel|#800026|>3000/km²}}}}}}
{{Dubbelbeeld|regs|South Africa 2011 Sotho-Tswana speakers proportion map.svg|220|South Africa 2011 Sotho-Tswana speakers density map.svg|220|Suid-Afrikaanse distrikte met 'n meerderheid van sprekers van [[Sotho-taalfamilie|Sotho-tale]] as eerste taal:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#EDF8E9|0–20%}}
{{sleutel|#BAE4B3|20–40%}}
{{sleutel|#74C476|40–60%}}
{{sleutel|#31A354|60–80%}}
{{sleutel|#006D2C|80–100%}}}}|Geografiese verspreiding van Sotho-tale in Suid-Afrika ná bevolkingsdigtheid vierkante km:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#ffffcc|<1/km²}}
{{sleutel|#ffeda0|1–3/km²}}
{{sleutel|#fed976|3–10/km²}}
{{sleutel|#feb24c|10–30/km²}}
{{sleutel|#fd8d3c|30–100/km²}}
{{sleutel|#fc4e2a|100–300/km²}}
{{sleutel|#e31a1c|300–1000/km²}}
{{sleutel|#bc0026|1000–3000/km²}}
{{sleutel|#800026|>3000/km²}}}}}}
{{Dubbelbeeld|regs|South Africa 2011 West Germanic speakers proportion map.svg|220|South Africa 2011 West Germanic speakers density map.svg|220|Suid-Afrikaanse distrikte met 'n meerderheid van sprekers van [[Wes-Germaanse tale]] as eerste taal:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#EDF8E9|0–20%}}
{{sleutel|#BAE4B3|20–40%}}
{{sleutel|#74C476|40–60%}}
{{sleutel|#31A354|60–80%}}
{{sleutel|#006D2C|80–100%}}}}|Geografiese verspreiding van Wes-Germaanse tale in Suid-Afrika met bevolkingsdigtheid per vierkante km:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#ffffcc|<1/km²}}
{{sleutel|#ffeda0|1–3/km²}}
{{sleutel|#fed976|3–10/km²}}
{{sleutel|#feb24c|10–30/km²}}
{{sleutel|#fd8d3c|30–100/km²}}
{{sleutel|#fc4e2a|100–300/km²}}
{{sleutel|#e31a1c|300–1000/km²}}
{{sleutel|#bc0026|1000–3000/km²}}
{{sleutel|#800026|>3000/km²}}}}}}
Die twaalf ampstale volgens die grondwet is:
* [[Afrikaans]] (af / afr) (sedert 1925 as "sinoniem vir Nederlands" – sedert 1961 as amptelike taal)
* [[Engels]] (en / eng)
* [[Suid-Ndebele|Ndebele]] (nr / nbl)
* [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] (nso)
* [[Suid-Sotho]] (st / sot)
* [[Swazi]] (ss / ssw)
* [[Tsonga]] (ts / tso)
* [[Tswana]] (tn / tsn)
* [[Venda (taal)|Venda]] (ve / ven)
* [[Xhosa]] (xh / xho)
* [[Zoeloe]] (zu / zul)
* [[Suid-Afrikaanse Gebaretaal|Gebaretaal]] (SASL / sfs)

Daar word ook in die [[Grondwet van Suid-Afrika]] voorsiening gemaak vir die bevordering van die [[Khoisan]] en [[Namas]] se tale. Ander nieamptelike tale sluit in: [[Fanagalo]], [[Lobedu]], [[Noord-Ndebele]] en [[Phuthi]]. Ander Europese tale, veral [[Duits]] en [[Portugees]], word ook wyd gebruik deur immigrante uit Europa. Portugees en [[Frans]] word ook gebruik deur immigrante uit oud-kolonies in [[Afrika]]. [[Nederlands]] (nl / nld) is die enigste taal wat sy amptelike status verloor het (sedert 1983).

Hoewel die ampstale grondwetlike beskerming geniet, word regeringsake byna eksklusief in Engels gevoer en wette word slegs in Engels gepubliseer. Die regering vertaal weinig, indien enige, materiaal in enige van die ander erkende amptelike tale.

== Oorspronge ==
Die tale kan volgens oorsprong as volg verdeel word:
* Afrikaans ontstaan hoofsaaklik uit [[Nederlands]].
* Suid-Afrikaanse Engels stem baie nou ooreen met Britse Engels.
* Zoeloe, Xhosa, Ndebele, en Swazi vorm deel van die [[Nguni-taalfamilie]].
* Sotho, Tswana en Noord-Sotho vorm deel van die [[Sotho-taalfamilie]].
* Tsonga en Venda behoort ook tot die [[Bantoetale|Bantoetaalfamilie]] (soos die Nguni- en Sotho-tale), maar toon minder ooreenkomste met die ander amptelike Bantoetale.

== Verspreiding ==
[[Lêer:South Africa 2011 dominant language map.svg|duimnael|300px|'n Kaart wat die meerderheidstale in Suid-Afrika aandui:
{{columns-list|2|
{{sleutel|#8dd3c7|[[Afrikaans]]}}
{{sleutel|#ffffb3|[[Engels]]}}
{{sleutel|#bebada|[[Suid-Ndebele]]}}
{{sleutel|#fb8072|[[Xhosa]]}}
{{sleutel|#80b1d3|[[Zoeloe]]}}
{{sleutel|#fdb462|[[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]]}}
{{sleutel|#b3de69|[[Suid-Sotho]]}}
{{sleutel|#fccde5|[[Tswana]]}}
{{sleutel|#bc80bd|[[Swazi]]}}
{{sleutel|#ccebc5|[[Venda (taal)|Venda]]}}
{{sleutel|#ffed6f|[[Tsonga]]}}
{{sleutel|#d0d0d0|Geen meerderheidstaal}}}}]]
Die tale kan losweg volgens streke verdeel word. Die tale word egter toenemend reg oor die land aangetref, veral in stedelike gebiede.
<!-- sal terugvoer en verifiëring waardeer -->
* Afrikaans word oor feitlik die hele land gebruik (met mindere gebruik in [[KwaZulu-Natal]] en sommige stedelike gebiede).
* Engels word baie algemeen gebruik (veral as [[tweede taal]] en vir onderrig onder swartes), maar het veral minder [[moedertaal]]sprekers in die [[Noord-Kaap]], [[Wes-Kaap]], die [[Vrystaat]], [[Noordwes]], en die meeste landelike gebiede.
* Ndebele word veral in die westelike [[Mpumalanga]] gebruik.
* Zoeloe word veral in KwaZulu-Natal, [[Gauteng]] en Mpumalanga gebruik.
* Xhosa word veral in die Oos- en Wes-Kaap gebruik.
* Suid-Sotho word veral in die Vrystaat en naburige [[Lesotho]] gebruik.
* Tswana word veral in die Noordwes, Noord-Kaap en naburige [[Botswana]] gebruik.
* Noord-Sotho word veral in Gauteng en [[Limpopo]] gebruik.
* Swazi word hoofsaaklik in Mpumalanga en naburige [[Ewatini]] gebruik.
* Tsonga word hoofsaaklik in die Limpopoprovinsie gebruik.
* Venda word hoofsaaklik in die [[Vhembe-distriksmunisipaliteit|Vhembedistrik]] van Limpopo gebruik.

=== 2001 en 2011-sensus ===
{| class="wikitable"
! rowspan=2 | Taal
|-
! 2001-sensus
! 2011-sensus
! Verandering
|-
|[[Zoeloe]]||align=right|23,8%||align=right|22,7%||align=right|-1,1%{{daal}}
|-
|[[Xhosa]]||align=right|17,6%||align=right|16,0%||align=right|-1,6%{{daal}}
|-
|[[Afrikaans]]||align=right|13,3%||align=right|13,5%||align=right|+0,2%{{increase}}
|-
|[[Engels]]||align=right|8,2%||align=right|9,6%||align=right|+1,4%{{increase}}
|-
|[[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] ||align=right|9,4%||align=right|9,1%||align=right|-0,3%{{daal}}
|-
|[[Tswana]]||align=right|8,2%||align=right|8,0%||align=right|-0,2%{{daal}}
|-
|[[Suid-Sotho]]||align=right|7,9%||align=right|7,6%||align=right|-0,3%{{daal}}
|-
|[[Tsonga]]||align=right|4,4%||align=right|4,5%||align=right|+0,1%{{increase}}
|-
|[[Swazi]]||align=right|2,7%||align=right|2,5%||align=right|-0,2%{{daal}}
|-
|[[Venda (taal)|Venda]]||align=right|2,3%||align=right|2,4%||align=right|+0,1%{{increase}}
|-
|[[Suid-Ndebele]]||align=right|1,6%||align=right|2,1%||align=right|+0,5%{{increase}}
|-
|Ander tale||align=right|0,5%||align=right|2,1%||align=right|+1,6%{{increase}}
|-
|'''Totaal'''||align=right|'''100,0%'''||align=right|'''100,0%'''||
|}

== Ander tale ==
Van die ander tale wat algemeen in Suid-Afrika gepraat word, hoewel hulle nie in die grondwet vermeld word nie, sluit [[Fanagalo]], [[Noord-Sotho (taal)|Lobedu (Khilobedu)]], [[Noord-Ndebele]] (Sindebele) en [[Phuthi (Siphuthi)]] in. Lobedu word deur sommige gesien as 'n volwaardige taal, en deur ander as 'n [[dialek]] van [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]]. Fanagalo is 'n bastertaal wat in die mynwese ingespan word om kommunikasie tussen werkers te bevorder.

Beduidende getalle immigrante uit [[Europa]], elders in [[Afrika]] en die [[Indiese subkontinent]] beteken dat 'n wye verskeidenheid van ander tale ook in dele van Suid-Afrika gepraat word. Van die ouer gemeenskappe van immigrante praat [[Grieks]], [[Gujarati]], [[Hindi]], [[Portugees]], [[Tamil]], [[Oerdoe]] en [[Jiddisj]], maar in kleiner getalle ook [[Nederlands]], [[Frans]] en [[Duits]].

== Sien ook ==
* [[Afrikaanssprekende bevolking in Suid-Afrika]]

== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie-inlyn|Languages of South Africa|Tale in Suid-Afrika}}
* [http://salanguages.com/ Inleiding oor die tale in Suid-Afrika]

{{Tale van Suid-Afrika}}
{{Normdata}}

[[Kategorie:Tale van Suid-Afrika| ]]